Dwa światy
Angelika Markul (ur. 1977, Szczecin, mieszka i pracuje w Paryżu). Studiowała w École Nationale Supérieur des Beaux Arts w Paryżu pod kierunkiem Christiana Boltanskiego. W swoich realizacjach, których integralną częścią jest wideo usytuowane w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni, artystka łączy elementy architektury, plastyki i teatru. Pomimo wykorzystywania różnych mediów, jej prace są minimalistyczne, niekiedy do tego stopnia, że na pierwszy rzut oka w ogóle niewidoczne. Dopracowane w najmniejszych szczegółach zaskakują precyzją "obliczoną" zarówno na czas jak i przestrzeń. Istotę jej prac można określić jako zacieranie granic między dyscyplinami sztuki, dążenie do odczuwania i chłonięcia różnymi zmysłami atmosfery lęku i niepokoju, stanów zawieszenia, niedopowiedzeń, czy momentów krytycznych. Przestrzeń traktowana jest przez artystkę jako świetlna rzeźba, do której można wejść. Jej podziały, niczym fragmenty historii prowadzą widzów w kolejne "stopnie wtajemniczenia". Instalacje Angeliki Markul podejmują grę z percepcją widzów na dwa sposoby. Z jednej strony, pokazują świat wyobraźni, który miesza się z rzeczywistością. Dezorientują one widza do tego stopnia, że trudno jednoznacznie stwierdzić, co jest prawdą, a co artystyczną fikcją. Z drugiej strony, dzięki trójwymiarowej specyfice i odpowiednim warunkom świetlnym, burzą poczucie przestrzennego komfortu.
Jedną z najnowszych realizacji pokazujących sposób i charakter pracy Angeliki Markul jest instalacja "Pantagruel" (2006) przygotowana na wystawę "The Pantagruel Syndrom" w Castello di Rivoli, Museo d'Arte Conteporanea w Turynie. W nieproporcjonalnie wysokim, w stosunku do swojej powierzchni wnętrzu, na suficie pomieszczenia, wyświetlony został obraz wideo. Całość przypominała fragment przewodu pokarmowego, sama zaś konstrukcja i system prezentacji filmu, wyznaczone przez spowolniony rytm, sytuowały widza we wnętrzu ogromnego, pulsującego żołądka Pantagruela z epopei Francois Rabelais'ego. Niekończący się proces pobierania i zwracania pokarmu, przytłaczający widzów monotonią, powtarzalnością oraz skalą projekcji był jednocześnie przerażający i fascynujący. Odżywianie i wydalanie wielkiej "maszyny konsumującej" jest schematem funkcjonowania każdego organizmu, który aby żyć musi jeść. W przypadku "Pantagruela" sprawa jest o tyle skomplikowana, że nie wiadomo, czy bulimiczny, szaleńczy cykl sam w sobie nie jest celem działania owej maszyny, nieposiadającej żadnych dodatkowych potrzeb.
W realizacjach artystki często pojawiają się odniesienia do biologii, świata zwierząt i roślin. "Ma Nature" (2005) - instalacja wideo na wystawie "J'en reve" w Foundation Cartier w Paryżu opowiadała o egzotycznej roślinie, wzrastającej w sztucznych warunkach stworzonych przez Angelikę Markul. Projekcja widoczna przez pryzmat wilgotnej ziemi wysypanej w niewielkim wnętrzu uwodziła obrazem, zapachem i oniryczną atmosferą obcowania z tajemniczymi siłami przyrody.
Bohaterami licznych prac są zwierzęta, zaobserwowane i sfilmowane przez uważnego obserwatora. Ich tematem jest najczęściej walka o przetrwanie, mechanizmy współżycia społecznego, panowanie nad cudzym życiem, czy wreszcie sama śmierć. Rozpatrywane w sensie dosłownym lub metaforycznym, zawsze odnoszą się do człowieka. Antropomorfizacja daje się zauważyć w tak różnych realizacjach jak w filmie o kruku podrzucającym w powietrze szczura (prawo silniejszego), czy np. uwięzionej w "pułapce" musze (oba fragmenty cyklu "Choses vues" pokazanego po raz pierwszy w ARC / Musée d'art moderne de la Ville de Paris w 2005). Przytrzymywana za jedno skrzydło mucha próbuje się uwolnić, a w tle słychać wymianę zdań - "Ona umrze"; następuje chwila wahania - "Nie". Drzemiący w człowieku potencjał zła wyrażający się np. w popularnych wśród dzieci torturach zwierząt, obecny jest także w innych pracach artystki.
Twórczość Angeliki Markul inspirowana w równej mierze światem przyrody, atmosferą miejsc naznaczonych piętnem przeszłości, jak również opowieściami zasłyszanymi w dzieciństwie intryguje i pobudza wyobraźnię. Momentami przerażająca, innym razem poetycka, podobnie jak baśnie i legendy dotyka najważniejszych aspektów egzystencji człowieka.
Michał Jachuła