Nosferatu. Dyktator Lęku

27 stycznia, 2012

Otwarcie: 27.01.2012, godz. 18:00
30.01.2012 – 24.02.2012
Kurator: Katarzyna Krysiak

Nad projektem Nosferatu. Dyktator Lęku Jacek Malinowski pracował od lipca 2009 roku. Premierowy pokaz projektu obejmujący dwie części zatytułowane Berlin i Warschau, odbył się we wrześniu 2011 r. w Teatrze Ochota w Warszawie.
Nosferatu. Dyktator Lęku  to video-remake inspirowany dwoma klasycznymi ekranizacjami powieści Brama Stokera pt. Dracula, filmami: Nosferatu – symfonia grozy (Nosferatu, eine Symphonie des Grauens, reż. Friedrich Wilhelm Murnau, 1922) i Nosferatu – wampir (Nosferatu: Phantom der Nacht, reż. Werner Herzog, 1979). Artysta drastycznie zawęża ramy literackiego pierwowzoru, redukując go tylko do dwu elementów oryginalnej fabuły: postaci głównego bohatera i wątku początkowej sceny kupna nieruchomości. Film selektywnie korzysta z tradycyjnych cech horroru, większą wagę przykładając do wartości innego z gatunków, jakim jest dokument. Wykorzystując analogie historyczne Malinowski próbuje mówić o „horrorze”, którego należy szukać w rzeczywistości, historii i tradycji, i chce przy tym uwiarygodnić to, co niewiarygodne. Andrzej Wajs, w eseju Nosferatu – płodowe życie zła, powstałym do katalogu wystawy Malinowskiego, pisze: „Film nosi znamiona profetyzmu, proroctwa, które mógł obwieścić każdy z nas”. Rozpoczęty w 2009 roku, przed szaleńczym aktem Breivika i nazistowskimi ekscesami, które dziś, już na naszych oczach, eksplodują na północno-wschodniej granicy tego kraju, dosłownie za drzwiami naszych domów, jest zapisem czegoś wielokrotnie już przeżytego, choć wciąż aktualnego.

Część I pt. Berlin jest obrazem pozbawionym dialogów. Nawiązuje do filmu Murnau’a głównie poprzez konwencję wizualną, oddającą klimat estetyki ekspresjonizmu niemieckiego z lat dwudziestych XX-wieku. Ta część jest tylko pozornie niema – słyszymy rytm kroków tytułowego bohatera i odgłosy budzącego się wielkiego miasta. Nosferatu (grany przez Seana Palmera) pokazany jest w szczególnej przestrzeni – między betonowymi blokami Pomnika Pamięci Holocaustu – jest w jego wnętrzu. Sam będąc symbolem – przemierza przestrzeń symboliczną: penetruje ją, czai się w niej, a może nawet się w niej ukrywa. W części II pt. Warschau obecna jest narracja. Akcja przeniesiona jest do Warszawy, do pogrążonej w ciemności kryjówki potwora. Widz jest świadkiem szczególnej sytuacji. Bohater filmu nie ma rozmówcy: martwe oko kamery patrzy – ale nigdy nie udziela odpowiedzi. W tym pozornym dialogu, nie ma też chronologii faktów. Są za to specyficzne refleksje: o przestrzeni, o podróżowaniu… i upodobaniu do wojny, krwi i potworności.

Jacek Malinowski  ur. w 1964 r. w  Warszawie, gdzie mieszka i pracuje. Studiował na Wydziale Rzeźby ASP w Warszawie i w Letniej Międzynarodowej Akademii Sztuk Pięknych w Salzburgu.W latach 1995–1997 kontynuował studia na Wydziale Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Rutgers w USA. Stypendysta m. in. Fundacji Kościuszkowskiej i Fundacji Sorosa. Zanim zajął się filmem, realizował multimedialne instalacje przestrzenne z wykorzystaniem obiektów rzeźbiarskich, fotografii i projekcji. W medium filmowym odnalazł nowe możliwości, które pozwoliły mu tworzyć dzieła o bardziej złożonej formie, posiadające strukturę, logikę, nastrój, rozszerzające obraz o dodatkowe przestrzenie: słowo, czas, dźwięk czy pierwiastek ludzki. …nie wiem, czy słowo film jest wciąż słowem adekwatnym. Może bardziej chodzi tu o wielowarstwową, rozciągniętą w czasie i zawierającą własną wewnętrzną przestrzeń kompozycję plastyczną z wszystkimi jej konsekwencjami i kontekstami – mówi artysta. Prace Jacka Malinowskiego pokazywano m. in. na wystawach: Jacek Malinowski. Pokaz filmów, Bunkier Sztuki, Kraków, 2011; Derangement, Center for Curatorial Studies, Bard College, USA, 2010; A Part of No-Part: Parallelisms Between Then and Now, THE CHELSEA ART MUSEUM, Nowy Jork, USA, 2010; Letni_nieletni, Galeria Zachęta, Warszawa, 2010; Fitness, Galeria Arsenał, Białystok, 2009; Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku, Muzeum Sztuki – ms2, Łódź, 2008
, Poza zasadą rzeczywistości, Muzeum Sztuki, Łódź, 2008; Celebracja Erwina Koloczka, Galeria NOVA, Kraków, 2007; Poza, Real Art Ways, Hartford, USA, 2006; W centrum uwagi, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 2005; Prague Biennale 2, Praga, Czechy, 2005; New New Yorkers, CSW Zamek Ujazdowski, 2004; HalfAWoman, Zachęta, Narodowa Galeria Sztuki, 2001